لیزر و IPL
واژه لیزر (به انگلیسی: Laser) سرواژهٔ عبارت «Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation» به معنی «تقویت نور به روش گسیل القایی تابش» است.
لیزر ابزاری است که نور را به صورت پرتوهای موازی بسیار باریکی که طول موج مشخصی دارند ساطع می‌کنند. این دستگاه از ماده‌ای جمع کننده یا فعال کنده نور تشکیل شده که درون محفظه تشدید نور قرار دارد. این ماده پرتو نور را که به وسیله یک منبع انرزی بیرونی (از نوع الکتریسیته یا نور) به وجود آمده، تقویت می‌کند.
نخستین بار طرح اولیه لیزر (میزر) را انیشتن داد. کار لیزر به این گونه‌است که با تابش یک فوتون به یک ذره (اتم یا مولکول یا یون) برانگیخته، یک فوتون دیگر نیز آزاد می‌شود که این دو فوتون با هم، هم فرکانس هستند. با ادامه این روند شمار فوتون‌ها افزایش می‌یابد که می‌توانند باریکه‌ای از فوتون‌ها را به وجود بیاورند.
لیزر از نظر ماهیت هیچ تفاوتی با نور عادی ندارد و خواص فیزیکی لیزر، آن را از نورهای ایجاد شده از دیگر منابع متمایز می‌سازد. از نخستین روزهای تکنولوژی لیزر، به خواص ویژه آن پی برده شد. و ما بطور گزینشی به این خواص از ماهیت فرآیند لیزر می‌پردازیم که خود این خواص بستری عظیم برای کاربردهای وسیع این پدیده در علوم گوناگون به ویژه صنعت و پزشکی ایجاد کرده‌است. پیشرفت دانش بدون تکنولوژی لیزر امکان پذیر نیست.
شاید مهم‌ترین بخش فیزیک اتمی، بحث فیزیک لیزر باشد. با دادن انرژی به الکترون‌های یک اتم می‌توان آنها را به مدارهای بالاتر برد. اما این خانه جدید برای الکترون‌ها جایگاه چندان پایداری نیست و الکترون‌ها ترجیح می‌دهند با پس دادن انرژی به مدار اصلی خود برگردند. این انرژی به صورت یک فوتون با فرکانس مشخص آزاد می‌شود. یعنی یک واحد انرژی. نور از همین فوتون‌ها ساخته می‌شود. پس اگر با تعداد زیادی از اتم‌ها هم زمان این کار را انجام دهیم، می‌توانیم پرتو نوری تک فرکانس ایجاد کنیم. علاوه بر اینکه با روش‌ها و دقت‌هایی می‌توان پرتوهای هم فاز تولید کرد. این پدیده اساس تولید پرتوهای لیزر است. ویژگی‌های منحصربفرد لیزر آن را از نورهای دیگر متمایز می‌سازد که در هیچ منبع نور دیگری یافت نمی‌شود. لیزر چهار ویژگی دارد:
همدوسی
تک رنگی
واگرایی کم
موازی بودن پرتو
آيا ليزر تنها در درمان بيماري‌ها کاربرد دارد يا در زيباسازي هم مي‌توان از آن استفاده کرد؟
بسياري از مسايلي که ما پزشکان آن را بيماري مي‌دانيم براي مردم زيبايي تلقي مي‌شود مثلا موي زائد يک بيماري است که در اصطلاح پزشکي به آن «هيرسوتيسم» مي‌گويند اما از آنجا که نتيجه درمان آن زيبايي است براي بيمار زيبايي تلقي مي‌شود. جاي جوش يا فرورفتگي‌ها هم همين‌طور. لک‌وپيس يا لک‌هاي سفيد که به آن «برص» مي‌گويند بيماري و نتيجه درمان آن زيبايي است. درواقع کار زيبايي به مساله‌اي اطلاق مي‌شود که فرد هيچ بيماري‌اي نداشته باشد و به منظور بهترشدن شرايط پوست (ميزان ضخامت، چين و چروک، رنگ و...) به متخصص مراجعه کند. با اين ديد اگر نگاه کنيم بسياري از افراد براي درمان‌هايي که نتيجه آن زيبايي است به متخصص مراجعه مي‌کنند.
چهار گروه بزرگ بيماري وجود دارد که متخصص پوست آن را ليزر ميکند و نتيجه آن زيبايي است. گروه اول ليزر موهاي زائد، گروه دوم ليزرهاي رنگدانه، گروه سوم ليزرهاي عروقي و گروه چهارم ليزرهاي مسطح‌کننده يا ليزر جوان‌سازي است.
موهاي زائد را در هر شرايطي بايد ليزر کرد؟
نه، مشکلي که ما با همکاران غيرمتخصص داريم اين است که بدون ارزيابي دليل بيماري تنها به دليل منفعتي که ليزر از نظر مالي براي آنها دارد، فورا مراجعه‌کننده را به انجام ليزر سوق مي‌دهند. درحالي که اول بايد دليل بيماري شناسايي شود. موهاي زائد مي‌توانند به دلايل ارثي، اختلالات هورموني (مشکلات تخمدان، اختلالات غدد فوق‌کليوي، تيروييد و هپيوفيز) يا مصرف برخي داروها رشد کنند. پزشک بايد در درجه اول بيماري را که براي درمان موي زائد مراجعه ميکند از جنبه‌هاي مختلف بررسي کند.
در چه شرايطي موي زائد را ليزر مي‌کنيد؟
اگر دليل بروز موي زائد ارثي باشد و موهاي کرک به دليل هورمون‌هاي آندروژن مردانه ضخيم شده باشد و فرد نه دارو مصرف کند نه دچار اختلال هورموني نه مشکل تخمدان و... باشد، مي‌توان از ليزر براي از بين بردن موهاي زائد کمک گرفت. اين موها با دارو از بين نمي‌روند بلکه تنها نازک مي‌شوند.
ليزرهاي رنگدانه چه نقشي در زيبايي ايفا مي‌کنند؟
به‌طور کل رنگدانه‌ها مي‌توانند تيره‌تر از پوست يا روشن‌تر باشند. لک بارداري، لک قرص‌هاي ضدبارداري، لک آفتابسوختگي و لک برخي داروها تيره‌تر از پوست هستند. لک برص، آفتابسوختگي و لک برخي داروها هم روشن‌تر از پوست هستند. ليزرها براساس رنگ پوست متفاوت هستند و کمک مي‌کنند تا رنگ لک‌ها به رنگ طبيعي پوست نزديک شود.
در مورد لک‌ها هم قبل از ليزر نياز به معاينه دقيق و بررسي است؟
بله، گرچه نتيجه اين ليزرها زيبايي است اما درواقع وقتي فردي دچار لک است ممکن است مبتلا به بيماري?هاي تيروييد باشد. در اين صورت بايد اول مشکل تيروييد را درمان کرد. مصرف قرص ضدبارداري نيز ممکن است باعث لک تيره شود. در اين افراد، اول بايد مصرف قرص قطع شود بعد با کرم‌هاي روشن‌کننده، لک را برطرف کرد و بعد از رفع عامل ايجادکننده لک اگر درمان‌ها جواب داد از ليزر استفاده مي‌کنيم.
ليزرهاي عروقي چه کاربردي دارند؟
کساني که عروق اضافه دارند مثلا دچار ماه‌گرفتگي يا آنژيوم هستند يا دچار واريس يا مويرگ‌هاي ظريف پوستي يا بيماري روزاسه مزمن دارند که عروق پوستي در آنها باز مي‌شود را مي‌توان به کمک ليزر درمان کرد.
لیزر جوانسازی چطور؟
از اين ليزر براي رفع جاي آکنه يا آبله‌مرغان يا برطرف‌کردن چين و چروک استفاده مي‌شود. اين ليزر نيز با توجه به رنگ پوست و عمق جاي جوش يا چين و چروک به انواع مختلفي تقسيم مي‌شود. البته هميشه اين ليزر مربوط به جاهاي گود نيست. گاهي به کمک اين ليزر مي‌توان گوشت‌هاي اضافه، کلوييد يا اسکار برجسته را مسطح کرد. به کمک اين ليزر الياف کلاژني که تخريب شده يا پير است از بين مي‌روند و تحريک باعث ساخت کلاژن نو مي‌شود. اين کلاژن در جوانه شروع به فعاليت، رشد و تقسيم ميکند و جاي چروک يا جوش و آبله را اصلاح ميکند.
آيا بعد از ليزر تمام مشکلات برطرف مي‌شود و پوست مجددا جواني خود را بازمي‌يابد؟
نه اين‌طور نيست. بيمار نبايد انتظار پوست کودکي را داشته باشد. ليرز کمک ميکند پوست فرد نسبت به حالت فعلي‌اش بهتر شود. در ضمن اثر ليزرها را تنها با يک بار استفاده نمي‌توان ديد. در اثر تکرار مي‌توان آثار مثبت آنها را مشاهده کرد.
آيا تاثير ليزر به سن فرد هم مرتبط است؟
بله، هرچه سن فرد پايين‌تر و شخص جوان‌تر باشد، ليزر بهتر جواب مي‌دهد زيرا افراد جوان کلاژن‌سازي بيشتري دارند. افراد 80-70 ساله گزينه مناسبي براي جوان‌سازي پوست نيستند زيرا پوست آنها زياد تحريک نمي‌شود و کلاژن‌سازي ندارد. افرادي که جاي جوش يا آبله يا بريدگي يا زخم جراحي دارند، بهتر است در سن جواني ليزر کنند.
اما در سن پايين هنوز چين‌و‌چروکي وجود ندارد تا فرد بخواهد آن را ليزر کند!
درست است. در مورد چين و چروک بهتر است فرد حدود يائسگي يعني 55-50 سالگي براي ليزر مراجعه کند. بعد از 80-70 سالگي درست است که چين و چروک‌ها بيشتر مي‌شود اما ترميم پوست به سادگي انجام نمي‌شود و پوست به تحريک‌هاي پوستي جواب نمي‌دهد. 50 سالگي بهترين زمان براي ليزر چين و چروک است. بعد از اين زمان هر 6 ماه يک بار بايد يک دوز يادآوري ليزر انجام داد تا کلاژن‌ها دوباره تحريک شوند و چروک‌ها نمايان نشوند. اين افراد مي‌توانند تا 80-70 سالگي هم دوز يادآوري را ادامه دهند.
آيا ليزر بهترين درمان براي جوان‌سازي و زيباسازي پوست است؟
مي‌توان گفت بله. اگر دستگاه‌هاي ليزر ارزان‌تر شوند اولويت با ليزر است اما در حال حاضر ليزر دستگاه گران‌قيمتي است و زماني پيشنهاد مي‌شود که يا خود بيمار متقاضي است يا روش‌هاي ديگر را انجام داده و به هدف خود نرسيده است. غير از ليزر، روش‌هاي آسان‌تر و کم‌هزينه‌تري وجود دارد که گاهي به بيمار توصيه مي‌شود. روش‌هايي مثل پيلينگ شيميايي، درم‌ابريشن، فريز، سوزاندن با الکتروليز و... البته به شرطي که زير نظر متخصص انجام شوند. شايد اثر آنها به اندازه ليزر نباشد ولي هزينه آن کمتر و دفعه‌هاي موردنياز پايين‌تر است. ليزر گاهي بايد تا 8 جلسه هر يک يا دو يا حداکثر 3 ماه انجام شود.
ليزر عوارضي هم به دنبال دارد يا بعد از استفاده مراقبت‌هاي خاصي را مي‌طلبد؟
بله، توصيه مي‌شود بيمار در رابطه با مزايا و معايب ليزر، هزينه و وقت موردنياز و مراقبت‌هاي لازم از جمله کرم‌هايي که بايد استفاده شود تا اثر ليزر پايدار شود از پزشک سوال کند.
بايد پذيرفت حتي در کساني که آزموده‌اند، آموزش کامل‌ديده و متخصص پوست هستند و کارگاه آموزشي ليزرها تازه را گذرانده و تجربه‌هاي زيادي دارد ممکن است انجام ليزر با عوارض همراه باشد. عوارض گاهي گذراست مثل درد و گاهي طولاني‌مدت مثل سوختگي، لک، اسکار يا جوشگاه و بروز مويرگ‌هاي دائمي به صورت قرمزي پايدار و...
متخصص که فردي آزموده است با انتخاب بيمار صحيح، ليزر صحيح، پارامترهاي درستي که به ليزر مي‌دهد و شرايط بيمار از نظر داروهاي تجويزي، مي‌تواند اين عوارض را به حداقل برساند اما اين به آن معني نيست که فرد آزموده اگر با ليزر کار کند بيمار دچار عوارض نمي‌شود. هر چه آزموده‌تر، تجربه بيشتر و احتمال عوارض کمتر
